« ciekawostki
Dialekt warmiański
Dialekt warmiański – dialekt i zarazem etnolekt języka polskiego, wywodzący się z języków polskiego (w szczególności gwary białostockiej, tzw. śledzikowania), białoruskiego, świńskiej łaciny, niemieckiego oraz rosyjskiego.
Obszar występowania
Dialekt warmiański jest używany na działce numer 17 przy ulicy Szkolnej w Białymstoku (przy czym nie należy go mylić z gwarą warmińską, stosowaną w istocie na Warmii). Obecnie jedynym znanym użytkownikiem dialektu jest Krzysztof Kononowicz. Nie ma wzmianek o jego użyciu za granicą, choć istnieją niepotwierdzone hipotezy, że występuje w rejonie północno-zachodniej Białorusi oraz w rejonie Wilkowa. Wynikiem wyjątkowego wysławiania się Krzysztofa – oprócz nieuctwa – jest najprawdopodobniej fakt, że prawie całe swoje życie spędzał w pobliżu granicy z Białorusią i Związkiem Radzieckim, a także tę granicę kilkukrotnie w swoim życiu przekraczał.
6 września 2023 roku na stronie rozrywka.radiozet.pl pojawił się artykuł, w którym autor tekstu użył sformuowania: „Popuścić w nachy po ciężkiemu”:
(…) Podczas występu doszło do przykrego incydentu. Gwiazdor „popuścił w nachy po ciężkiemu” jak to w Wilkowie mówili, przed nomen omen kupą widzów pod sceną.
Charakterystyka
Dialekt warmiański odznacza się swoistymi cechami fonetycznymi, leksykalnymi i gramatycznymi, odróżniającymi go od innych form i dialektów języka polskiego.
Cechy dialektu:
zdrabnianie słów w celu deprecjacji lub nadania
funkcji impresywnej, częste dodawanie do nich pejoratywnej przydawki, np.:
zasrany, ewentualnie dopełnienia, które przedstawia nastawienie emocjonalne do danej rzeczy lub osoby:
neologizmy o nieustalonej etymologii;
konwersja trybu czasownika w drugiej osobie liczby mnogiej z rozkazującego na przypuszczający, wymuszająca też rozszczepianie spójników:
częsty zanik rodzaju niemęskoosobowego w odmianie czasownika „być” („były”) i zastępowaniu go rodzajem męskoosobowym - „byli”
unikalne wyrażenia idiomatyczne, często modyfikacje tych, które istnieją w standardowej polszczyźnie;
zamienne stosowanie czasowników w formie męskoosobowej i niemęskoosobowej:
duplikacja zaimka zwrotnego „się”:
zamiana przymiotników na frazy przysłówkowe:
Lista słów/wyrażeń
A
Ą
B
bajstruk - bękart
Bakaomara - Barrack Obama
bamboko - jądra (oba)
bandyt - bandyta
boży - przymiotnik określający dowolną rzecz, np. chlebek boży; prawdopodobnie używany jako wypełniacz dający czas na zastanowienie się nad dalszą częścią wypowiedzi
broń kulkowa - pistolet na kulki
bulwa - ziemniak
butantus - buty gumiaki
C
cementarz - cmentarz
certyfikacja - cyfryzacja
chcem - chcę
chlajtus - pijak/alkoholik
chlastować - szlachtować
choroumysłowy - chory umysłowo
CPN - stacja benzynowa
cycka kobieca - pierś u kobiety
czterdziesięciu - czterdziestu
D
E
F
fastyka - swastyka
filmista - operator kamery (stosowane rzadko)
flety z makreli - filety z makreli
fu, fu, fu - rozpuszczalnik
nitro
ful, ful, ful, ghful, myny myny myny myny! - precz! sio! won! wynocha!
furantus - furmanka
G
H
harać - harować
helios chrupka - Cheetos Ketchup
hemoseksualizm - homoseksualizm
hobok - kosz na śmieci/kontener
holubesiek - kołyska
hopo sapiens - homo sapiens
I
idiocki - idiotyczny
internauta - internał
Interpopol - Interpol
intognito - incognito
J
K
kapuć - kapeć
kask - hełm wojskowy (stosowane rzadko); Nazwa jednej z
latarek
Komitet Obrony Narodu Polskiego - Komitet Obrony Robotników
komorniki - korniki
konflukty - nerwy
konkurent - konkubent
korpuracja - korporacja
Krem - Krym (półwysep)
krowiczy - krowi
krwełopyłca - krwiopijca
kruczek - pogrzebacz do popiołu
kukus - kasza kuskus
kulasa - laska inwalidzka
kurwyj - kurwy
kupywać - kupować
kwitli - kwitły kwiaty
L
Ł
łachmactwo - nieporządek w instytucjach biurokracyjnych/niegodne, niesprawiedliwe postępowanie jakiegoś człowieka
łajchy - łajzy/prostytutki
łapóstwo - łapówkarstwo
łypa - głowa
M
macierzyńskie - wulgarne (np. słowo)
Makaron - Emmanuel Macron
marmotać - mamrotać
masabra - makabra
mie/mię/mnię - mnie
milionier - milioner
mocz - to samo co w języku polskim, odmienia się jednak w rodzaju żeńskim, analogicznie do słowa moc - przykład: smarować się moczą
moczodołek - alkoholik (pejoratywnie)
mul gul gur - kasza bulgur
musili - płatki musli
N
O
P
pan - penis
parszuk - samiec świni, knur (występuje w gwarze białostockiej)
pendrak - pendrive, pamięć flash
penes - penis
pioką - pieką (piekarze pioką chlebek boży)
piździoszka - pochwa
płuczka - spłuczka
po równi - po równo
pomożenie - udzielenie pomocy
poprzeć - pojechać (stosowane zamiennie)
portjernia - portiernia
pośmielisko - pośmiewisko
promanować - promować
pulpet - pulpit
puma - pufa
R
rajdiowóz - radiowóz
-
Romueld - Romuald
rozpuch - rozpuszczalnik
rozwódek - rozwodnik
rycz - płacz, szloch
S
same - sami (np. same widzicie)
sechnąć - schnąć
sercem bólem - z bólem serca
siłacz - siepacz
soplica pingwinowa - soplica pigwowa
starodawny - stary (np. „starodawny mechanik”)
Starogard - Stargard (dawniej Szczeciński)
spierdolić ze stanowiska - zwolnić kogoś bez okresu wypowiedzenia
Super Pan Men - Batman
szerść - sierść
szpyru-szpyru - seks
Ś
T
U
W
Warmianin - Warmiak
Warmianie - Warmiacy
Warmianini - Warmiacy
warmiański - warmiński
Werka [Toyota] - Verso [Toyota]
weszłem - wszedłem
wewnętrzności - wnętrzności
widła - widły
współżułałem - współżyłem
wziąść - wziąć
Z
Mądrości i przysłowia warmiańskie
Niedaleko jest drzewo od morza. Niedaleko. Zawsze te drzewo Cię wywącha, które zanurzone w wodzie, było i jest
Pijak prześpi się, a człowiek który ma nie w głowie i to robi co Ty robisz, nigdy się nie prześpi się
Jak człowiek zdrowy jest, to mówią tak: masz konia, zęby jak u konia - bo koń ma zdrowe zęby
Co po kopie, to po chłopie
Milczeć jak trup w niebie
Szydło na mydło wyjdzie kiedyś (polski odpowiednik: wyjdzie szydło z worka)
Nie bądź taka do przodu, z tego powodu, bo grasz na dwa końce, a dwa końce to ma kij. Jeden bije, drugi gładzi. Poprawia inaczej
Albo ty siedzisz albo kiwasz się jak żyd na gównie albo co
Warmianin się nigdy nie popuści się
W każdym kątku po dziesiątku
Na ryczącym koniu daleko nie zajedziesz
Nie kop dołki pod sobą, bo kto kopie dołki pod sobą, to może wpaść sam w ten dołek i sam może się zasypać
Dzieci trzeba robić normalnie, nie po wariacku, nie po bandycku, nie po pijaku, tylko bez pijaka, bez pijaństwa, przy herbatce, przy ciastkach
Tu żyje, a tu gnije
Wiem, na jakim to chleb się je, z jakiego pieca (po ogłoszeniu wyników wyborów w 2006 roku)
Słoma z tyłka wyłazi
Po co, to nogi się moczą
Zobacz u siebie belkę na ramieniu
Ani be, ani chleba (fragment jednej z biblijnych przypowieści po przetłumaczeniu na warmiański)
3)
Słowo prawdopodobnie powstałe jako synteza słów „współżyć” oraz „używać”: „współużywać”